Wojciech Krawczyk – Prawo Ostatniej Drogi

16 lutego br. mija piąta rocznica śmierci Wojtka Krawczyk – człowieka , całym sobą był oddany sprawom branży cmentarno-pogrzebowej. Wielkiego propagatora zmiany Ustawy o Cmentarzach i chowaniu zmarłych.

Poniżej zamieszczam przedruk artykułu zamieszczonego w pierwszym numerze Przeglądu Funeralnego (marzec 1995r). autorstwa Wojtka, dedykując tym wszystkim, którzy myślą że prawo funeralne zmienią – od zaraz.

PRAWO OSTATNIEJ DROGI

Zasady pochówku zmarłych w Polsce reguluje Ustawa o Cmentarzach i Chowaniu Zmarłych z 1959 r. (z późniejszymi zmianami). Pochodzi ona z czasów dość odległych, a zważywszy na zmiany ustroju – z całkiem innej epoki).

Dynamiczne zmiany społeczne i gospodarcze w kierunku wolnej konkurencji szybko uwidoczniły się również w dziedzinie usług cmentarnych i pogrzebowych. W ślad za szybkim rozwojem tych branż wzrosły też wymagania ze strony rodzin osób zmarłych. Sprostanie im często nie jest łatwe, przy czym jako jedna z głównych przeszkód jawi się tu brak przepisów odpowiednich do całkiem nowej rzeczywistości. Hamuje to rozwój usług funeralnych a także powoduje, niestety, wiele nieprawidłowości.  Szczególnie drastyczne ich przykłady ukazują środki masowego przekazu, bulwersując opinię publiczną a także samych przedsiębiorców pogrzebowych i zarządców cmentarzy. Przyczyna tych patologii nie jest w istocie znana czytelnikom, a często  dziennikarzom. A powód jest prosty – brak dobrego prawa. Mamy więc tanią sensację w gazetach i telewizji, brednie w prasie bulwarowej, na czym traci społeczny wizerunek firm pogrzebowych i tak już uwikłany w tradycyjne stereotypy. Obciążają one tysiące ludzi wykonujących uczciwie i profesjonalnie swoje zajęcie, jako solidni pracodawcy, i coraz częściej jako liczący się przedsiębiorcy.

Dostrzegając wiele z tych problemów, Ogólnokrajowe i Stołeczne Stowarzyszenie Przedsiębiorców Pogrzebowych zaprosiły do współpracy administratorów cmentarzy z większych miast Polski i – po konsultacjach środowiskowych – podjęły prace nad nowelizacją ustawy, głównie w kierunku rozszerzenia jej o przepisy obejmujące cały aktualny stan rynku pogrzebowego.

Inicjatywa ta spotkała się z zainteresowaniem komisji sejmowej ds. Samorządu Terytorialnego. Wiceprzewodniczący Komisji poseł Zbigniew Janowski zadeklarował poparcie ustawodawcy dla działań środowiska, uczestniczył też w pierwszej ogólnopolskiej konferencji przedsiębiorców pogrzebowych i administratorów cmentarzy. Konferencja odbyła się w Warszawie 4 listopada 1994 r. Wzięli w niej udział przedstawiciele największych przedsiębiorstw pogrzebowych oraz cmentarzy w kraj.

W dyskusji wskazano na konieczność wprowadzenia wielu zmian do istniejących przepisów dotyczących pochówku i cmentarzy a także nową ustawą całych grup zagadnień, które nie są uregulowane prawem. Jednym z takich tematów jest kremacja, czyli spopielenie zwłok oraz postępowanie z prochami po kremacyjnymi. Dotychczasowe regulacje prawne problemów z tym związanych są niewystarczające. Pilnie trzeba określić miejsca pochówku urn z prochami oraz zdefiniować pojęcia: grobu urnowego, kolumbarium i ogrodu pamięci. Należy również rozstrzygnąć kwestię ewentualnego przechowywania urn poza terenem cmentarzy np. w domach rodzin osób zmarłych.

Innym obszernym zagadnieniem wymagającym szybkiego uregulowania jest funkcjonowanie przedsiębiorstw pogrzebowych. Istnieje ich obecnie w Polsce około 3 tysięcy. Działają pod szyldem domów, zakładów, instytucji lub biur pogrzebowych. Różni je zakres i poziom świadczonych usług. Brak przepisów nakładających na nie określone obowiązki powoduje, że decydującym w ich pracy jest poziom wiedzy osoby zarządzającej oraz jej ambicje, a z tym bywa różnie. Zebrani uznali za konieczne uporządkowanie tej sytuacji oraz opowiedzieli się za nałożeniem na przedsiębiorcę pogrzebowego konkretnych, sprecyzowanych wymagań, które musiałby spełnić chcąc wykonywać ten zawód. Łączy się to z pewną formą koncesjonowania, a uzasadnieniem ograniczenia dostępu do tej profesji jest szczególny charakter usług pogrzebowych, wymagający od przedsiębiorców odpowiedniego poziomu fachowości i etyki.

Wśród innych tematów, które zdaniem zebranych powinny znaleźć się nowej ustawie były:

- sprecyzowanie wymagań technicznych i estetycznych stawianych pojazdowi przewożącemu zwłoki,

- określenie zakresu usług cmentarnych i pogrzebowych,

- powołanie samorządu branży pogrzebowej,

- wprowadzenie zapisów eliminujących przypadki korupcji w placówkach służby zdrowia, policji, urzędach stanu cywilnego polegających na pobieraniu łapówek za informacje o zgonie, a powodującym znaczny wzrost cen za ostatnią posługę i poszerzających „szarą strefę”,

- wprowadzenie zakazu funkcjonowania firm pogrzebowych m.in. w placówkach służby zdrowia.

Ten ostatni postulat potraktowano jako szczególnie pilny ze względu na powszechność występowania tego zjawiska i jego nieetyczny wydźwięk w społeczeństwie. Zgodzono się, że winny za ten stan rzeczy nie ponoszą przedsiębiorcy działający np. w szpitalach, ale chybione Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej. Uprzedzając ewentualny zapis w ustawie uczestnicy konferencji wystosowali pismo do ministra wyrażające protest przeciwko dzierżawieniu przez placówki służby zdrowia pomieszczeń firmom pogrzebowym.

Na zakończenie obrad ukonstytuowały się komisje robocze do opracowania projektu zmian ustawy w następujących grupach tematycznych:

- zakładanie oraz funkcjonowanie cmentarzy i pochówek zmarłych,

- przedsiębiorstwo pogrzebowe, jego funkcje i zaplecze,

- krajowy i międzynarodowy przewóz zwłok,

- kremacja i postępowanie ze szczątkami po kremacyjnymi,

- koncesjonowanie działalności pogrzebowej, profesjonalne i etyczne warunki wykonywania zawodu przedsiębiorcy pogrzebowego.

Komisje rozpoczęły prace w listopadzie ubiegłego roku. O wyrażenie opinii na temat przepisów obowiązującej obecnie ustawy oraz wprowadzenia do niej ewentualnych zmian zwrócono się do wszystkich urzędów wojewódzkich na terenie kraju, wszystkich związków wyznaniowych oraz znacznej grupy przedsiębiorców pogrzebowych i administratorów cmentarzy.

Nadesłane uwagi były analizowane przy sporządzaniu projektu nowych przepisów.

Prace nad wstępną wersją projektu ustawy o pochówku zmarłych, przedsiębiorstwach pogrzebowych i cmentarzach dobiegły końca. Projekt, po konsultacjach w środowisku, trafi Prezydium Sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego. Można oczekiwać, że zainteresują się nim również inne komisje parlamentarne, po czym ten trafi on do Biura Legislacyjnego Sejmu, gdzie zostanie ostateczne zredagowany od strony prawnej. Jest Pragnieniem środowiska i leży w interesie społecznym, aby jak najszybciej projekt zaakceptowały właściwe komisje i aby był on czytany na plenarnym posiedzeniu Sejmu.

W pracach tych z pewnością nieodzowny będzie udział przedstawicieli przedsiębiorców pogrzebowych i zarządców cmentarzy.

W najbliższych numerach „Przeglądu Funeralnego” zrelacjonujemy Państwu dokładnie propozycje środowiska wypracowane w komisjach roboczych. Kwietniowy numer PF zawierać będzie m.in. omówienie debaty nad usługami pogrzebowymi i cmentarnymi oraz koncesjami.

Wojciech Krawczyk